Sztuka nie zna granic, łączy ludzi, uszlachetnia
„Sztuka jest religijną potrzebą ducha, w której widzenie jest spostrzeganiem prawdy ostatecznej, a rzemiosło jest ostatecznym działaniem, to znaczy przemianą siebie i innych” (Andriej Biełyj).
Przez trzy kolejne dni od 15 do 17 listopada 2013 roku w Siemiatyczach trwał dialog ze sztuką, konkretnie z MUZYKĄ. A był to MIĘDZYNARODOWY PRZEGLĄD PIEŚNI RELIGIJNEJ I PARALITURGICZNEJ. Dla jasności sprawy uzupełnijmy ten wstęp kilkoma istotnymi informacjami. Organizatorem tego muzycznego przedsięwzięcia jest Dekanalny Instytut Kultury Prawosławnej w Siemiatyczach, którym aktualnie kieruje ks. Sławomir Chwojko. To o nim można powiedzieć: właściwy człowiek na właściwym miejscu; jest on bowiem perfekcyjnym organizatorem. Instytut działa od dziesięciu lat, a w swoim programie realizuje Przegląd Pieśni Religijnej i Paraliturgicznej, imprezę, w której w roku bieżącym wzięło udział 550 wykonawców. Rok bieżący, dziesiąty, jest rokiem jubileuszowym, stąd bardzo troskliwie zaplanowano jego przebieg.
Pomysłodawcom i organizatorom przyświecał cel popularyzowania dziedzictwa duchowo-muzycznego obrządku wschodniego, próba ocalenia od zapomnienia pieśni paraliturgicznych, pokazanie ich piękna. Jednocześnie jest to jeden ze sposobów promowania regionu, który ze względu na wielość kultur jest bogaty i ze wszech miar zasługuje na godziwą promocję. A ta zawiera się już w samej nazwie MIĘDZYNARODOWY PRZEGLĄD, która wskazuje na rozmiary przedsięwzięcia. Przegląd stał się międzynarodowym od tegorocznego jubileuszu. W ramach prezentacji wystąpiło 21 chórów i zespołów rodzimych i 5 zagranicznych (Białoruś, Ukraina, Litwa, Belgia). Są to w szczególności chóry parafialne, ale nie tylko:
– Chór Parafii Prawosławnej Zmartwychwstania Pańskiego w Siemiatyczach
– Zespół Świetlicy Wiejskiej w Moszczonie Królewskiej Nowina
– Chór Parafii Prawosławnej Opieki Matki Bożej w Czarnej Cerkiewnej
– Zespół Ludowo-Folklorystyczny Wrzosy z Wilanowa
– Chór cerkwi św. Marii Magdaleny w Słochach Annopolskich Parafii Prawosławnej św. Ap. Piotra i Pawła w Siemiatyczach
– Zespół Niezabudki Gminnego Ośrodka Upowszechniania Kultury w Nurcu Stacji
– Grupa Śpiewacza Szołucha – Warszawa
– Zespół Pieśni Ludowej Bierezowskiego Dom Kultury „ZARANAK” – Bieroza / Białoruś
– Chór Parafii Prawosławnej Narodzenia NMP w Mielniku
– Chór Parafii Prawosławnej św. mcz. Jerzego – Białystok
– Chór Parafii Prawosławnej św. Apostołów Piotra i Pawła w Siemiatyczach
– Zespół Ludowo-Folklorystyczny Krynica z Radziwiłłówki
– Chór Bractwa Młodzieży Prawosławnej Parafii Zaśnięcia NMP w Dubinach
– Chór Parafii Prawosławnej św. Archanioła Michała w Orli
– Zespół Siemiatyckiego Ośrodka Kultury Omorfos – Siemiatycze
– Chór Parafii Prawosławnej św. Mikołaja Cudotwórcy w Drohiczynie
– Chór Centrum Kultury Prawosławnej w Białymstoku
– Chór Świętej Trójcy Filii Patriarszej w Brukseli (Belgia)
– Chór Studencki św. Tatiany przy Parafii Prawosławnej św. Jana Klimaka – Warszawa
– Chóru Dzieci, Młodzieży i Rodziców Parafii Prawosławnej św. Braci Cyryla i Metodego w Białej Podlaskiej
– Chór Młodzieżowy Parafii Prawosławnej Zmartwychwstania Pańskiego w Siemiatyczach
– Chór Dziecięco-Młodzieżowy Parafii Prawosławnej św. Jana Klimaka z Warszawy
– Chór Mniszek Monasteru św. Mikołaja z Horodka – Ukraina
– Zespół Folklorystyczny „BYLINA” Visaginas (Litwa)
– Chór Parafii Prawosławnej Zaśnięcia NMP w Kalnikowie
– Studencki Zespół Folklorystyczny „HORYNA” Państwowego Uniwersytetu Humanistycznego – Rowno (Ukraina).
W roku bieżącym PRZEGLĄD został wzbogacony o ciekawe imprezy towarzyszące. 25 października w Siemiatyckim Ośrodku Kultury odbyło się seminarium na temat: „Pieśni paraliturgiczne wschodniosłowiańskie wyrazem duchowości człowieka”. Tu wystąpiło trzech specjalistów w swojej dziedzinie: prof. dr hab. Włodzimierz Wołosiuk – dziekan Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej, dyrygent chórów, znawca śpiewu cerkiewnego; Doroteusz Fionik – dyrektor Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach, organizator wielu imprez kulturalnych z wykorzystaniem folkloru, znawca kolęd bożonarodzeniowych i pieśni paraliturgicznych. (tu ciekawostka: cz wiecie, że Boże Narodzenie ma najwięcej pieśni?, może więcej jest jedynie pieśni maryjnych). Duże wrażenie na zebranych zrobił ks. diakon Łukasz Bartoszuk, niestrudzony zbieracz, absolutny pasjonat. W swoich zbiorach ma on około 800 utworów paraliturgicznych, ma też sporo tekstów ludowych na różne okolicznościowe zdarzenia. Mocno podkreślał, że zbiory swoje gromadzi z myślą, żeby ocalić od zapomnienia, bo wieś polska zdecydowanie się wyludnia. Ks. Diakon, człowiek młody, mieszkający w Kleszczelach, oddalonych od centrów kulturalnych, ma zadatki, by zostać badaczem w swojej dziedzinie. Obdarzony pięknym głosem pokazał subtelności muzyczne pieśni, których interpretacja muzyczna w sąsiednich wsiach bardzo różni się od siebie. Wyjaśnił w czym się to wyraża. Był zaopatrzony w książki na temat, w szczególności BOGOGŁASNIKI z XIX i XX wieku, które już wykorzystano do tworzenia programu artystycznego dziesiątego MIEDZYNARODOWEGO PRZEGLĄDU. Wymienieni wyżej panowie W. Wołosiuk i D. Fionik weszli w skład Komisji Programowo-Artystycznej festiwalu. Teksty, o których mowa, stanowią bardzo bogatą twórczość, spełniają określone kanony, są ściśle związane z duchowością, z życiem doczesnym, dają wyraz ludzkim przeżyciom, zwłaszcza religijnym, ale nie tylko. To oni, nieliczni, zbieracze-badacze, próbują piękną muzykę naszych przodków przybliżyć dzisiejszemu odbiorcy, ocalić od zapomnienia. Oni i wszyscy inni, którzy m.in. szukają sposobów dojścia do odbiorcy organizują MIĘDZYNARODOWY PRZEGLĄD PIEŚNI RELIGIJNEJ I PARALITURGICZNEJ.
Na ważność niniejszego wskazuje prof. Jerzy Nowosielski w rozmowie z Anną Radziukiewicz.
A.Radziukiewicz: „O chrześcijaństwie wschodnim trudno więc dowiedzieć się z sympozjów czy nawet spotkań ekumenicznych?”
J.Nowosielski: „Tak naprawdę nie można się o nim dowiedzieć z wykładów ani z książek. Trzeba go dotknąć w żywym kontakcie osobiście. Trzeba uczestniczyć w prawosławnym nabożeństwie, na którym wytwarza się atmosfera intensywnego odbioru wartości duchowych, intelektualnych i poetyckich. A powstanie tej atmosfery jest spowodowane całym zespołem działań muzycznych i wizualnych, które składają się na wizualne nabożeństwo. /Jerzy Nowosielski: Sztuka po końcu świata. Rozmowy, s.292/
Druga imprezą towarzyszącą PRZEGLĄDOWI był koncert pieśni ludowych 16 listopada o godz. 14:30 w Siemiatyckim Ośrodku Kultury. Wystąpiły znane zespoły zagraniczne: Studencki Zespół Folklorystyczny HORINA Państwowego Uniwersytetu Humanistycznego w Rownym na Ukrainie, Zespół Folklorystyczny BYLINA z Litwy i Zespół Pieśni Ludowej ZARANOK z Białorusi.
Z okazji jubileuszu na plebanii przy cerkwi p.w. Śww. App. Piotra i Pawła miało miejsce spotkanie z dr Grzegorzem Kuprianowiczem na temat: „Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w 1938 roku”. Uzupełnienie wykładu stanowiła wystawa zdjęć z tejże akcji. Tyle o imprezach towarzyszących.
Pozostańmy przy dialogu z MUZYKĄ. Jako się rzekło wyżej w X. PRZEGLĄDZIE wystąpiło 550 chórzystów w różnym wieku (dzieci, młodzież, dorośli) z kraju i zagranicy. Przez trzy dni, średnio trzy godziny trwał koncert w wypełnionej po brzegi (może pomieścić około tysiąca ludzi) pięknej cerkwi p.w. Zmartwychwstania Pańskiego. Śpiewano w językach: polskim, łemkowskim, białoruskim, ukraińskim, rosyjskim, tutejszym. Można by postawić zarzut, że nie wszystkim teksty są zrozumiałe. Ale starożytni Grecy, lubitieli sztuki, powiedzieliby odbiorcy, który nie zna języka: nie chodzi o to, żebyś rozumiał, chodzi o to, żebyś się wzruszał. A muzyka cerkiewna wzrusza. Muzyka cerkiewna wzruszająca jest. Starożytni poszli jeszcze dalej: przypisali sztuce funkcję oczyszczającą (gr.Katharsis). Oczywiście chodzi o wewnętrzne przeżycia. Można się z nimi zgadzać albo nie, ale warto się nad tym zastanowić. Na pewno muzyka łączy, dowartościowuje. Dotyczy to zarówno wykonawców i odbiorców.
Walentyna Oniszczuk
